«مباحث جدل‌برانگیز» نام مجموعه مقالات دکتر مجیب‌الرحمن رحیمی است که به تازگی در دو هزار نسخه از سوی انتشارات عازم در کابل به چاپ رسیده. این کتاب مجموعه مقاله‌های پژوهشی دکتر رحیمی را در بر می‌گیرد که او در مقاطع ماستری و دکترا در چند سال پسین نگاشته و در قالب کتابی تدوین و منتشر ساخته است.
در این مجموعه ۱۰ مقاله برای نشر برگزیده شده، آن‌طوری که خود دکتر رحیمی در مقدمه این کتاب نوشته: این مقالات با درنظرداشت زمان و مکان، مسایل مختلفی را در حوزه سیاست، تاریخ، هویت، فلسفه و اصلاح فکر دینی در برمی‌گیرند. جستارهای که در گستره زمانی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۷ نوشته شده‌اند.
نخستین جستار در این مجموعه، بحث نسبتا طولانی «قانون اساسی و نظام ریاستی امریکا با چشم‌اندازی به قانون اساسی افغانستان» است. این مقاله، نخست به تفصیل به بحث قانون اساسی، انواع قانون اساسی و ضمانت‌های احترام و تطبیق قانون اساسی یا ساختار درونی قدرت، نظام‌های ریاستی، پارلمانی و شبه‌ریاستی با ویژگی‌های آن‌ها را به بحث می‌گیرد.
دومین بحث در این مجموعه، جستار مفصل «پارلمان: وظایف، مسوولیت‌ها و امتیازات» است. این جستار در هشت مبحث تنظیم گردیده و به تفصیل و جزییات به وظایف و مسوولیت‌های اعضای پارلمان می‌پردازد.
«ضرورت تغییر ساختار نظام سیاسی افغانستان» سومین جستار این مجموعه است. این بحث، چکیده‌ای از یکی از سخنرانی‌های دکتر رحیمی در یکی از دانشگاه‌های خصوصی کشور است. این مقاله به چیستی نظام‌های سیاسی، انواع نظام‌های سیاسی و تاریخچه نظام و بحث تغییر نظام در افغانستان می‌پردازد.
چهارمین جستار در این مجموعه بحث «بررسی نقش نهادهای جامعه مدنی در روند گذار به مردم‌سالاری در کشورهای در حال توسعه» است. این جستار به تفصیل به بحث چیستی جامعه مدنی و نقش آن در روند گذار به مردم‌سالاری و نقش نهادهای جامعه مدنی رد افغانستان می‌پردازد.
پنجمین مقاله‌ای این مجموعه جستار «لویه جرگه پارادوکس سنت و مدرنیته» است. این مقاله با یک روی‌کرد انتقادی به ارزیابی لویه جرگه در افغانستان می‌پردازد. مبنای نظری بحث، پس‌منظر تاریخی، واژه جرگه، لویه جرگه برساخته‌ای استعماری یا نهاد کهن، جرگه در تاریخ رسم، نهاد دموکراتیک یا ابزاری در دست حکومت و پارادوکس سنت و مدرنیته از عمده‌ترین مباحث این جستار اند.
ششمین مقاله در این مجموعه بحث «مفهوم استقلال در عصر جهانی شدن» است. این مقاله با نگاه نو و روی‌کرد متفاوت به بحث استقلال می‌پردازد. چیستی استقلال، سیر دگرگونی و تحول در مفهوم استقلال در عصر جهانی شدن، پیوند استقلال با مردم‌سالاری، راه‌های تحکیم استقلال و حاکمیت ملی و زمینه‌های تحکیم استقلال در افغانستان، از عمده‌ترین مباحث این مقاله‌اند.
«واکاوی گفتمان مسلط تاریخی –فرهنگی ایران و افغانستان: تلاشی برای بازنگری و گشایش افق‌های تازه» هفتمین بحث این مجموعه است. مبنای نظری بحث، پیامدهای شکل‌گیری دولت‌های پسا استعماری، نظریه حوزه متشرک تمدنی به مثابه دال مرکزی گذار از جدال خصومت‌آمیز به جدال کثرت‌گرا و مدارامحور و گره‌گاهای نظریه حوزه مشترک تمدنی از عمده‌ترین مباحث این جستاراند.
هشتمین بحث در این مجموعه، برگردان یکی از مقاله‌های «راشد غنوشی، از رهبران و مبارزان تونس» درباره حقوق بشر در اسلام است. بحث حقوق بشر یکی از بحث‌های مهم و جدل‌برانگیز در حوزه علوم انسانی و روابط بین‌الملل است. نویسنده در این جستار به جایگاه و چیستی حقوق بشر در اسلام می‌پردازد. اصالت حقوق بشر در اسلام و نگاهی به تطبیق حقوق بشر در تاریخ مسلمانان از عمده‌ترین بخش‌های این مقاله‌اند که توسط دکتر رحیمی به زبان فارسی برگردان شده است. آن طوری که پیداست اسم کتاب نیز از همین مقاله بر گرفته شده است.
نهمین مقاله این مجموعه بحث «شالوده‌شکنی گفتمان شیعی-سنی: تلاشی برای بازنگری و اسطورهزدایی» است. این جستار با استفاده از نظریه گفتمان و با یک روی‌کرد انتقادی در حوزه اصلاح فکر دینی نوشته شده است.
«مفاهیم ذاتا جدل‌برانگیز» دهمین و آخرین جستار در این مجموعه است. در این مقاله نیز دلایل بروز مفاهیم ذاتا جدل‌برانگیز، تعریف مفاهیم ذاتا جدل‌برانگیز، فرضیه یا چارچوب و حوزه کاربرد این مفاهیم به بحث گرفته شده است. با این حال بدون شک در کتابِ «مباحث جدل‌برانگیز» موضوعات بسیاری مهمی را متوجه می‌شویم که حداقل پیش از این در حوزۀ افغانستان به آن‌ها پرداخته نشده است. «مباحث جدل‌برانگیز» یکی از سچه و رفته‌ترین متن‌ها در حوزۀ چاپ و نشر در افغانستان محسوب می‌شود که با کیفیت عالی به چاپ رسیده است.
در کتاب تازۀ آقای رحیمی با مجموعه‌یی از گفتارها و مباحث مناقشه‌برانگیز روبرو هستیم. در واقع، در کار تازۀ نویسنده مطالبی را در حوزه‌های مختلف می‌توان سراغ کرد که هرکدام محل بحث و گفت‌وگو دارد. اما در کتاب‌های پیشین، یک‌سری بحث‌های مشخص در حوزۀ علوم سیاسی، گفتمان هویتی و تاریخی مورد توجه بوده است. یکی از ویژگی‌های کتاب، معادل‌یابی برای واژه‌های بیگانه است. این یک روش ابتکاری است. رحیمی کوشش کرده با ذوق زبانی و ویژگی‌های زبان‌شناسانه فارسی دری به‌خوبی از پس این کار بیرون آید.
در کتاب تازۀ آقای رحیمی با مجموعه‌یی از گفتارها و مباحث مناقشه‌برانگیز روبرو هستیم. در واقع، در کار تازۀ نویسنده مطالبی را در حوزه‌های مختلف می‌توان سراغ کرد که هرکدام محل بحث و گفت‌وگو دارد. اما در کتاب‌های پیشین، یک‌سری بحث‌های مشخص در حوزۀ علوم سیاسی، گفتمان هویتی و تاریخی مورد توجه بوده است. یکی از ویژگی‌های کتاب، معادل‌یابی برای واژه‌های بیگانه است. این یک روش ابتکاری است. رحیمی کوشش کرده با ذوق زبانی و ویژگی‌های زبان‌شناسانه فارسی دری به‌خوبی از پس این کار بیرون آید.
با این حال منتقدانی تا کنون که این کتاب را بررسی و نقد کرده‌اند، عدم پردازش جامع، پایان ضعیف، عدم تفکیک عنوان‌های اصلی از عنوان‌های فرعی، نحوه منبع‌دهی نادرست درون‌متنی و پاورقی شماری از مقاله‌های این کتاب را به‌عنوان نقاط ضعف آن برشمرده‌اند.
ایرادهای که دکتر رحیمی در پاسخ به آن در مقدمه کتاب گفت که: به‌دلیل تردید در مسلط نبودن به مباحث، تا حدی از نوشتن فاصله گرفته‌ام و گسست ایجاد شده است. در مواردی سخنرانی کرده بودم که بعدا به متن تبدیل شده و در قالب این کتاب گردآوری شده است و شماری از مقاله‌ها را با عجله نوشتم که طبعا حق مطلب ادا نشده است.
گفتنی است که دکتور مجیب الرحمان رحیمی، نویسنده کتاب مباحث جدل‌برانگیز، مدرک کارشناسی و نخستین کارشناسی ارشدش را در رشته علوم سیاسی و روابط بین‌الملل از دانشگاه پیشاور پاکستان گرفته، سپس در سال ۲۰۰۷ دومین کارشناسی ارشدش را در رشته روابط بین‌الملل و در سال ۲۰۱۴ دکتورایش را در رشته روابط بین‌الملل، نظریه‌های سیاسی و مطالعات توسعه در دانشگاه ایسکس بریتانیا به پایان رسانده است.
«واکاوی گفتمان رسمی ظهور دولت در افغانستان» اثر دیگری این نویسنده است که به زبان انگلیسی نگاشته شده؛ این کتاب تز دکتورای آقای رحیمی است. او در سال ۲۰۱۴ به افغانستان بازگشت و در انتخابات ریاست‌جمهوری به دسته انتخاباتی اصلاحات و هم‌گرایی پیوست. از آن پس تا کنون به‌عنوان سخن‌گو و رییس امور رسانه‌یی ریاست اجراییه کشور فعالیت می‌کند.
مشخصات کتاب:
نام کتاب: مباحث جدل‌برانگیز
نویسنده: دکتر مجیب‌الرحمان رحیمی
ویراستار: جمشید یما امیری
طرح جلد و برگ آرایی: عصمت‌الله احراری
تعداد صفحات: ۳۱۷
ناشر: انتشارات عازم
شماره‌گان: ۲۰۰۰ نسخه
مباحث جدل برانگیز
نقد و نظر